میزان ابتلا به آرتروز زانو در زنان و مردان برابر نیست و زنان دو برابر بیشتر از مردان، مخصوصا به آرتروز زانو و دست مبتلا میشوند. علائم آرتروز در زنان در سنین ۴۰ الی ۵۰ سالگی شروع شده و بعد از ۵۵ سالگی، پس از یائسگی، این علائم حتی تشدید می شوند.
از آنجا که بیش از ۱۰۰ نوع متفاوت از آرتروز و بیماری‌های مشابه آن وجود دارد تشخیص صحیح ابتلا به آرتروز زانو ممکن است دشوار باشد. با این حال، برخی علائم وجود دارند که میتوان با توجه به آنها، ابتلا به آرتروز را در مراحل اولیه تشخیص داد و از ورزش های مخصوص آرتروز زانو جهت جلوگیری از پیشرفت این عارضه استفاده کرد.
علائم آرتروز زانو
در گفتگویی که درباره آرتروز زانو و علائم آن با دکتر امیر موئدنیا متخصص طب فیزیکی و توان بخشی داشتیم، ایشان خاطر نشان کردند که «علائم آرتروز زانو می تواند متناوب یا مزمن و پیشرونده باشد و با گذشت زمان بدتر شوند. علائم آرتروز زانو ممکن است شدت متفاوتی داشته باشند. این علائم در برخی موارد خفیف یا متوسط هستند و در برخی موارد به قدری شدید هستند که می توانند ناتوان کننده باشند و انجام کارهای روزمره نظیر ایستادن، راه رفتن و بالا و پایین رفتن از پله ها را نیز برای فرد سخت و دردناک کنند.»
علائم و نشانه های شایع آرتروز زانو عبارتند از:
درد
درد مفاصل جزو شایع ترین علائم آرتروز زانو است که این درد، در پی تحلیل رفتن غضروف زانو ایجاد می شود. این وضعیت با تحلیل رفتن غضروف محافظ و جذب کننده ی فشار که انتهای استخوان را از ضربه مصون میدارد اتفاق می افتد و در پی آن، انتهای استخوان ران و درشت نی، استخوان های ساق پا که مفصل زانو را تشکیل می دهند، روی هم ساییده می شوند.
التهاب
افزایش درد و تورم ناشی از آرتروز زانو میتواند باعث ایجاد التهاب در اطراف زانو بویژه در قسمت داخلی و خارجی مفصل زانو، جایی که انتهای استخوان ران و درشت نی به هم می‌رسند، بشود.
سفتی، سختی
غضروف به عنوان بالشتک ضربه گیر در مفاصل زانو عمل میکند و از ساییدگی استخوان ها جلوگیری می کند. هنگامی که غضروف در اثر ابتلا به آرتروز زانو تحلیل می رود، این مسئله بویژه صبح هنگام به وقت بیدار شدن از خواب موجب سفتی مفصل زانو می شود. این سفتی مفصل زانو در پی عارضه ی استئوآرتریت، معمولا ۳۰ الی ۶۰ دقیقه طول میکشد اما در آرتروز روماتوئید این سفتی ممکن است بیش از ۶۰ دقیقه نیز طول بکشد.
کرپیتوس
کرپیتوس مفاصل یا همان ایجاد صداهای ترک خوردگی یا ساییدگی مفاصل در پی حرکت زانو می تواند به دلیل افزایش سفتی مفصل رخ دهد.
کاهش دامنه حرکتی
ابتلا به آرتروز زانو می تواند دامنه ی حرکتی مفصل زانو را کاهش دهد و موجب بروز مشکلاتی در برخی از حرکات نظیر خم کردن زانو شود. به دلیل افزایش سفتی مفصل زانو و همچنین درد در پی حرکت مفصل، که برخی حرکات مانند خم شدن زانو را آزار دهنده می کند.
تورم
به دلیل افزایش اصطکاک بین استخوان ها در اثر تخریب غضروف، آرتروز زانو می تواند باعث تورم زانو نیز بشود. در آرتروز روماتوئید و آرتروز پسوریاتیک، این تورم زانو میتواند ناشی از فرآیندهای التهابی نیز باشد که به مفاصل زانو حمله می کند.
ضعف
آرتروز زانو می تواند حتی باعث ضعف در عضلات حمایت کننده ی اطراف مفاصل زانو و ران شود. در پی ابتلا به آرتروز زانو،انجام برخی حرکات کاربردی نظیر خم شدن زانو، راه رفتن و بالا رفتن از پله ها برای فرد دردناک می شود و در نتیجه افراد مبتلا به آرتروز اغلب از این فعالیت ها اجتناب می کنند که همین امر منجر به آتروفی عضلانی و ضعف عضلانی در اثر عدم استفاده از عضلات پا می شود. اگر تنها یک زانوی فرد درگیر آرتروز شود، در این حالت فرد میتواند با انداختن وزن کمتر روی زانوی آسیب دیده از بروز چنین مواردی جلوگیری کند.
مشکل در راه رفتن
به دلیل ایجاد ضعف عضلانی و کاهش حجم عضلات در پاها که در پی ابتلا به آرتروز رخ می دهد، افراد مبتلا به آرتروز زانو اغلب با مشکلاتی مواجه می شوند که بر توانایی طبیعی آنها بر راه رفتن تاثیر می گذارد. مشکلات و اختلالات شایعی که افراد مبتلا به آرتروز زانو با آن مواجه می شوند شامل کاهش دامنه حرکتی زانو و لگن و عدم تحمل کافی وزن بدن است که میتواند باعث کندی راه رفتن، الگوی حرکتی غلط یا لنگیدن در صورتی که آرتروز تنها یک زانو را درگیر کند، شود.
ضعف در تعادل
با تضعیف عضلات ران، ساق پا و عضلات اطراف مفاصل زانو در پی ابتلا به آرتروز زانو، حفظ تعادل نیز ممکن است برای فرد مبتلا دشوار باشد. چرا که در این حالت پاهای فرد از حمایت و ثبات کافی از سوی گروه‌های عضلانی مانند عضلات باسن و چهار سر ران برخوردار نیست.
چرا زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به آرتروز زانو هستند؟
۳ دلیل احتمالی بر این امر وجود دارد:
۱. وزن: مهمترین عامل ابتلا به آرتروز در زنان همانند مردان، چاقی است. زنان با ورود به دوره ی یائسگی اغلب وزن اضافه میکنند. این اضافه وزن و چاقی که در بین زنان بعد از ۵۵ سالگی مشاهده می‌شود، موجب افزایش فشار روی مفاصل زانو شده و احتمال ابتلا به آرتروز زانو را افزایش می دهد.
۲. آناتومی بدن: علت احتمالی دیگر می تواند تفاوت آناتومی بدن بین این دو جنس باشد. باسن زنان پهن تر از مردان است. این زاویه ی باز که پهن تر بودن استخوان های لگن نسبت به زانو ایجاد می کنند، فشار بیشتری به قسمت بیرونی زانو وارد می کند. این حالت به اصطلاح ضربدری، هرچند هم که خفیف باشد، می تواند به مرور زمان در برخی از زنان منجر به ابتلا به آرتروز شود.
۳. هورمون ها: افزایش ابتلای زنان به آرتروز موجب شده تا مطالعات و تحقیقاتی برای تعیین نقش هورمون ها در ابتلای زنان به آرتروز مورد بررسی قرار بگیرد. در حالی که نقش هورمون هایی مانند استروژن و پروژسترون در ابتلا به آرتروز هنوز نامشخص است، تحقیقات نشان می دهند که درمان جایگزینی هورمون (HRT) (هورمون تراپی) میتواند از ابتلا به آرتروز پیشگیری کند.
ورزش های مفید برای آرتروز زانو
ورزش کردن و تحرک داشتن برای افراد مبتلا به آرتروز بسیار ضروری است. در مقاله « ورزش آرتروز زانو (حرکات ورزشی مناسب برای ساییدگی مفصل زانو) » در مورد چرائی اهمیت ورزش در بیماران مبتلا به آرتروز زانو آمده است «درد آرتروز زانو به طور طبیعی باعث کاهش و محدودیت فعالیت اکثر بیماران دچاراین عارضه می‌شود. با این وجود عدم ورزش میتواند مشکلات بیشتری در پی داشته باشد. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که با گذشت زمان عدم تحرک در واقع درد آرتروز زانو را بدتر میکند و فرد را در معرض خطر بیشتری برای از دست دادن کامل تحرک قرار می‌دهد.»
ورزش های مخصوص آرتروز زانو، قدرت و انعطاف پذیری عضلات را افزایش میدهند، موجب تسکین درد زانو شده و خستگی را رفع می کنند. اگرچه سفتی و درد ناشی از آرتروز زانو ممکن است فرد را به قدری درگیر کند که حتی فکر راه رفتن یا حتی فکر چند دور شنا کردن برایش طاقت فرسا و غیر ممکن به نظر برسد.
بلند کردن مستقیم پا
روی یک صندلی که پشتی صاف دارد بنشینید. یکی از پاهای خود را صاف کرده و به صورت مستقیم بالا بیاورید. تا ۱۰ بشمارید و سپس پای خود را پایین بیاورید. این حرکت را ۱۰ بار برای هر پا انجام دهید.
کشش عضلانی
رو به پشت دراز کشیده و یک حوله ی تا شده را زیر مچ پای خود بگذارید. پای دیگر را از زانو خم کنید. به کمک عضلات پای صاف، پشت زانوی خود را محکم به سمت زمین فشار دهید و ۵ ثانیه این حالت را نگهدارید.
این حرکت را حداقل ۵ بار با هر پا تکرار کنید. این تمرین به جلوگیری از خم شدن دائمی زانوی شما کمک می کند. سعی کنید این تمرین را روزانه حداقل یک بار به هنگام دراز کشیدن انجام دهید.
کشش پا
بروی زمین نشسته و پاهای خود را به صورت صاف دراز کنید. به آرامی یک زانو را تا سینه خم کنید و پای دیگر را به زمین بچسبانید تا حدی که در آن احساس کشیدگی کنید. پای خود را تا جایی که می توانید صاف کنید و این حالت را ۵ ثانیه حفظ کنید. این حرکت را ۱۰ بار بروی هر پا انجام دهید. اگر نمیتوانید روی زمین بنشینید میتوانید روی تخت بشینید و از یک تخته برای دراز کردن پاها استفاده کنید.
بلند کردن مستقیم پا (در حالت دراز کشیده)
می توانید این حرکت را با دراز کشیدن روی زمین یا حتی تخت انجام دهید. یکی از زانوها را جمع کنید و پای دیگر را صاف نگهداشته و در همین حالت آن را مستقیم از روی زمین یا تخت بلند کنید. به صورت آهسته تا ۵ بشمارید و سپس پای خود را پایین بیاورید. این حرکت را ۵ بار صبح ها و ۵ بار عصر برای هر پا انجام دهید.
ورزش های هوازی
ورزش های هوازی و استقامتی به تناسب اندام کلی شما کمک می کنند. ورزش های هوازی سلامت قلب و عروق را افزایش می دهند و استقامت و انرژی شما را تقویت می کنند. از طرفی، ورزش های هوازی به کنترل وزن نیز کمک می کنند. ورزش های هوازی نظیر پیاده روی، دوچرخه سواری، شنا و استفاده از تردمیل، فشار کمی به مفاصل زانو وارد می کنند. سعی کنید در هفته ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط داشته باشید.
ارسال نظر